Có Khi Nào Bạn Tự Hỏi: Mưa Làm Bao Nhiêu Phần Trăm Nhện Đỏ Biến Mất, Ngừng Gây Hại Thế Nao? Cây Nào "Thích Nhất" Điều Này?
Trong số các sinh vật gây hại trên cây trồng, nhện đỏ (Tetranychus urticae và các loài liên quan) là loài khó kiểm soát bậc nhất do vòng đời ngắn, đẻ nhiều trứng, nhanh chóng bùng phát vào những đợt khô nóng kéo dài. Tuy nhiên, thiên nhiên cũng ban cho nông dân một “vũ khí” miễn phí: những đợt mưa lớn và mùa mưa kéo dài – tác động có thật và đã được chứng minh rõ ràng trong hàng loạt nghiên cứu khoa học.
1. Mưa làm giảm nhện đỏ đến mức nào?
Theo một nghiên cứu kéo dài ba năm trên cây dâu tây tại Shimla (Ấn Độ), lượng mưa trong tháng 6 và tháng 7 đạt 101–143mm đã giúp giảm mạnh mật số nhện đỏ. Trước mưa, số nhện đỏ trưởng thành và trứng lên tới 89–108 con và 132–187 trứng mỗi lá. Nhưng chỉ sau vài trận mưa lớn, con số này giảm còn khoảng 3,2 con trưởng thành và 6,8 trứng trên mỗi lá. Vào đỉnh mùa mưa tháng 7–8, mật số tụt xuống mức rất thấp, chỉ còn 0,3 con trưởng thành và 1,2 trứng mỗi lá – tương đương mức giảm tới hơn 95% so với mùa khô.
Không riêng gì dâu tây, tại Florida (Mỹ), cà chua cũng cho kết quả tương tự: những năm có lượng mưa cao (trên 80 mm/tuần) ghi nhận mức giảm tới 93% mật số nhện đỏ so với mùa khô. Nghiên cứu tại Kashmir (Ấn Độ) trên ngô, cà chua, cải cho thấy mưa có mối tương quan ngược rất mạnh với sự phát triển của nhện đỏ: càng mưa nhiều, nhện càng giảm.
Ở cây chè tại Bangladesh, kết quả cũng tương tự: mùa mưa giúp kiểm soát mật số nhện đỏ Oligonychus coffeae hiệu quả, nhờ tác động đồng thời của nước mưa và độ che phủ mây cao – hai yếu tố khiến nhện giảm sinh sản, trứng khó nở và dễ bị nấm tự nhiên tấn công.
Tổng hợp lại, các nghiên cứu quốc tế khẳng định rằng mưa lớn và kéo dài có thể giúp giảm 60–99% mật số nhện đỏ trên cây trồng, tùy điều kiện khí hậu, giống cây và cường độ mưa.
2. Những cây trồng nào được hưởng lợi nhiều nhất?
Cây dâu tây là đối tượng được lợi rõ nhất từ những đợt mưa kéo dài. Đây là loài cây rất nhạy cảm với nhện đỏ: chỉ cần mật số nhện đạt vài chục con trên mỗi lá là đủ khiến cây dâu tây teo lá non, giảm khả năng ra hoa, héo tán, quả nhỏ hoặc dị dạng. Vậy nên khi mùa mưa tới, mật số nhện giảm mạnh giúp cây phục hồi bộ lá, tăng khả năng đậu quả và cho trái to đẹp hơn, chất lượng cao hơn.
Tương tự, cà chua – nhất là cà chua trồng ngoài trời – cũng được hưởng lợi rất lớn khi mưa đến. Nhện đỏ vốn rất thích môi trường khô nóng, bám mặt dưới lá non để chích hút; sau mưa, môi trường ẩm ướt khiến nhện bị rửa trôi, trứng dễ thối hoặc nấm hại ký sinh, làm giảm mật độ nhện đỏ rất nhanh. Kết quả là cây cà chua khỏe hơn, đậu quả tốt hơn, giảm hiện tượng rụng hoa hay vàng lá sớm.
Các cây lâu năm như chè, cà phê, cam, quýt cũng là nhóm cây hưởng lợi nhiều. Trên chè, mùa mưa giúp giảm mạnh mật số nhện đỏ gây vàng lá – điều rất quan trọng để đảm bảo năng suất và chất lượng búp trà. Với cà phê, mùa mưa giúp cây duy trì tán lá xanh tốt, lá không bị khô mép hay rụng bất thường như vào mùa khô, từ đó cây tích lũy dinh dưỡng tốt hơn cho vụ sau.
Không chỉ cây trồng lấy lá, cả nhóm cây ăn quả như cam, quýt, táo, lê… cũng hưởng lợi rõ khi nhện đỏ giảm. Quả không bị rụng sớm, lá xanh hơn, tỷ lệ đậu quả cao hơn – nhờ vậy mà sản lượng và chất lượng vụ mùa cũng được đảm bảo.
3. Vì sao mưa lại diệt được nhện đỏ tốt đến vậy?
Lý do chính là mưa rửa trôi trực tiếp nhện đỏ trưởng thành và trứng ra khỏi mặt lá, đặc biệt những quả trứng được đẻ khéo léo trên lớp tơ nhện dưới mặt lá non. Khi những sợi tơ này bị phá hủy, nhện mẹ không còn nơi trú ẩn an toàn, trứng dễ bị nước cuốn trôi hoặc bị vi sinh vật, nấm tự nhiên trong môi trường ẩm tấn công.
Ngoài ra, môi trường ẩm kéo dài cũng làm giảm tốc độ sinh sản của nhện đỏ – vốn phát triển nhanh nhất ở điều kiện nóng, khô. Điều này lý giải tại sao sau những mùa mưa dài, mật số nhện thường giảm rất sâu và phải mất vài tuần trời nắng mới có thể phục hồi.
4. Mưa kéo dài – giải pháp tự nhiên giúp giảm áp lực phòng trừ
Rất nhiều nông dân trồng dâu tây, cà chua, chè, cà phê thừa nhận rằng sau các đợt mưa lớn hoặc vào giữa mùa mưa, họ có thể tạm dừng hoặc giãn thời gian phun thuốc phòng trừ nhện đỏ. Đây là thời điểm lý tưởng để chuyển sang các giải pháp nhẹ nhàng hơn như phun dầu khoáng, chế phẩm sinh học hoặc chỉ theo dõi mật số mà chưa cần can thiệp mạnh bằng thuốc hóa học.
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng lưu ý: sau mưa, nếu xuất hiện những ngày nắng nóng đột ngột, nhện đỏ có thể phục hồi trở lại nhanh chóng. Vì thế, cần kiểm tra đồng ruộng thường xuyên, đặc biệt là những đợt thời tiết "nắng xen mưa" – điều kiện dễ kích thích nhện đỏ bùng phát trở lại.
Ngoài ra, nếu canh tác trong nhà kính – nơi thiếu mưa tự nhiên – bà con nên tận dụng hệ thống tưới phun sương để mô phỏng hiệu ứng mưa, giúp giảm mật số nhện đỏ hiệu quả mà không làm ảnh hưởng xấu đến cây trồng.
Kết luận
Các kết quả nghiên cứu trên cây dâu tây, cà chua, chè, cà phê và nhiều cây ăn quả đã khẳng định: mưa kéo dài là yếu tố tự nhiên giúp giảm từ 60 đến hơn 90% mật số nhện đỏ trên cây trồng. Điều này không chỉ giúp cây khỏe mạnh hơn, phục hồi lá và quả tốt hơn, mà còn giảm đáng kể nhu cầu sử dụng thuốc hóa học, bảo vệ môi trường và túi tiền của nông dân.
Hiểu đúng vai trò của mùa mưa trong quản lý nhện đỏ sẽ giúp nông dân đưa ra chiến lược phòng trừ hợp lý, tiết kiệm chi phí mà vẫn bảo vệ cây trồng bền vững.
